وقتی مراکز نگهداری از کودکان هم امن نیستند
بر اساس ماده ۲۰ پیمان نامه حقوق کودک، کودکی که به طور موقت یا دائم از محیط خانوادگی خود محروم شده است، یا کودکی که به خاطر منافع عالیه‌اش نتوان به او اجازه داد که در آن محیط باقی بماند، سزاوار حمایت و مساعدت ویژه از سوی دولت خواهد بود و با توجه به ماده ۱۹ نیز کشورهای عضو کلیه اقدامات تقنینی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی لازم را به عمل خواهند آورد تا از کودک در برابر کلیه اشکال خشونت جسمی یا روانی، صدمه یا آزار، بی‌توجهی یا رفتار توام با سهل انگاری، سوءرفتار یا بهره‌کشی، ازجمله در برابر کلیه سوءاستفاده جنسی، در حالیکه کودک تحت مراقبت والد(والدین) یا سرپرست قانونی یا هر شخص دیگری قرار دارد، به عمل خواهند آورد.
در بند “ت” کلیات قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوبه ۱۳۹۹ آمده است که “سوءرفتار”: هر گونه فعل یا ترک فعل عمدی که سلامت جسمی، روانی، اخلاقی یا اجتماعی طفل و نوجوان را در معرض خطر و آسیب قرار دهد؛ از قبیل ضرب و جرح، محبوس کردن، سوءاستفاده جنسی، توهین یا تهدید نسبت به طفل یا نوجوان در صورتی که جنبه تادیبی نداشته باشد یا قرار دادن او در شرایط سخت و غیرمتعارف و یا خودداری از کمک به وی، دولت متعهد به حمایت همه جانبه از حق بقا و رشد کودکان است.
در سال های اخیر به واسطه گسترش استفاده از شبکه های اجتماعی، اخبار کودک آزاری به ویژه کودکان ساکن در مراکز نگهداری، شبه خانواده بیشتر به گوش میرسد. متاسفانه در روزهای اخیر نیز شاهد انتشار خبر هولناکی مبنی بر سوزاندن یک کودک ۷-۶ ساله در یکی از مراکز نگهداری تحت نظر بهزیستی بودیم که کودک به دلیل شب اداری توسط پرسنل آن مرکز، با اتو سوزانده شده و سپس به مدت یک هفته در حمام حبس بوده است.
پس از تایید این اتفاق ناگوار توسط مسئولین مربوطه سازمان بهزیستی، اقدام صورت گرفته اخراج مربی و مسئول فنی مرکز بوده است که از آن به عنوان برخورد شفاف نام برده شده است. مدیر عامل مؤسسه مورد نظر نیز در بخشی از اظهارت خود بیان کردهاند با توجه به اینکه این کودکان، ” کودکان آسیب” هستند در برخی موارد خاص
تنبیه رخ میدهد، بنابراین باید مربیان را درک کنیم و آنها را قضاوت نکنیم. سؤالی که در اینجا مطرح میشود این است آیا درک کردن مربی به معنی صدور مجوز برای بدرفتاری با کودک و نقض حقوق اوست؟
آیا اگر این مربی یا مدیر در منزل خود با رفتار ناسازگارانه کودکش مواجه شود، سوزاندن او با اتو را به عنوان یک روش تربیتی پیاده میکند ؟ آیا نباید این کودکان را هم درک کرد؟ به نظر میرسد تعریف ایشان از این مراکز، به معنای واقعی کلمه، “مرکز نگهداری” است، نه محل زندگی و محیطی امن و شاد برای رشد و پرروش کودکان.
این مورد، تنها یکی از موارد گزارش شده نقض حقوق کودک است که به واسطه رسانه از آن مطلع شدهایم، چه بسا موارد زیادی از این دست در برخی از این مراکز اتفاق می افتد که به دلیل رسانه‌ای نشدن، از آن بی خبریم و کودکان در شرایط غیر انسانی و بدون برخورداری از حداقل های زندگی، دوره کودکی خود را سپری می‌کنند.
به همین منظور و با توجه به دریافت گزارش‌هایی مبنی بر کودک آزاری در این مراکز، انجمن حمایت از حقوق کودکان بهمن ماه ۱۴۰۰ طی جلسه‌ای با مسؤولین سازمان بهزیستی، آمادگی خود را برای همکاری و پیشگیری از تکرار این موارد اعلام کرد، ولی متاسفانه به رغم پیگیری‌های مکرر یک ساله، هیچ همکاری و پاسخگویی در این زمینه وجود نداشت. مجددا نیز در روزهای ابتدایی خردادماه سال جاری نامه‌ای به همین منظور ارسال شد و درخواست برگزاری جلسه در مورد بررسی وضعیت این مراکز و اعلام آمادگی برای مداخله مؤثر در این زمینه داشتیم ولی تا کنون پاسخی دریافت نشده است. لازم به ذکر است که در دهه۹۰ انجمن حمایت از حقوق کودکان و سایر سازمانهای غیردولتی تجربه نظارت بر یکی از مراکز نگهداری کودکان کار را داشته که موجب اصلاحات و تغییراتی به نفع کودکان در این مرکز شده است.
انجمن حمایت از حقوق کودکان ضمن محکوم کردن این اتفاق ناگوار، خواستار همکاری سازمان بهزیستی در موارد زیر است:
1- با توجه به اهمیت پیشگیری از کودک آزاری و طبق ماده ۴۱ پیمان نامه حقوق کودک که جمهوری اسلامی هم آن را پذیرفته، دولت ها موظف به آموزش حقوق کودک هستند. انجمن حمایت از حقوق کودکان به عنوان یک نهاد
مردمی، آمادگی خود برای آموزش حقوق کودک و سایر کارگاههای آموزشی مرتبط با کودکان، به پرسنل مراکز نگهداری و شبه خانواده اعلام میدارد.
2-یکی از موارد جلوگیری از کودک آزاری در مراکز نگهداری و شبه خانواده ها، موضوع نظارت بر آنها است. انجمن حمایت از حقوق کودکان آمادگی خود را برای همکاری در این زمینه اعلام می دارد.
3-طبق گفته مشاور رییس سازمان بهزیستی به منظور نظارت بر این مراکز، بازدید صورت میگیرد و در دولت جدید بازدیدهای شبانه هم اضافه شده است. انجمن حمایت از حقوق کودکان درخواست ارائه آمار و گزارشات و شاخص های موجودی که این نظارتها بر مبنای آن صورت میگیرد را دارد.
انجمن حمایت از حقوق کودکان بارها در این زمینه هشدار داده است و حق شکایت از سازمان بهزیستی برای حمایت از حق بقا و رشد همه جانبه کودکان را برای خود محفوظ میدارد.
حق زندگی و بقا ابتدایی ترین حق کودکان است و سایر حقوق زیر مجموعه این حق اساسی است. این حق سرلوحه همه قوانین اساسی، اعلامیه حقوق بشر و پیمان نامه حقوق کودک است.
